آثار اجتماعی نماز

(ارائه شده در همایش منطقه ای نماز - دانشگاه مسجدسلیمان- سال 1384)

مقدمه
  نماز يكی از احکام و دستورات مهم خداوند بزرگ می باشد ، نورانيت نما ز ، رازها و رمزهای بسيار دارد ، ا ز آ ن به عنوا ن ستون ورکن اصلی دين ، ارزشمند ترين ، زيبا ترين ، عميق ترين وساده ترين وسيله ی ا رتبا ط با خدا ، متنوع ترين ، با فضيلت ترين و عمومی ترين عبا د ت  ،  نور چشم پيامبر ،  مرز کفر و ايمان ، راه کما ل و رستگاری  ، ثمره ی حکومت صا لحان ، با ز دارنده ی ا نسا ن از فحشا و منکرا ت و سمبل دينداری ، ياد می شود. نماز ياد خدا و کليد قبولی تمام اعما ل است.  نما زآ ثار وبرکا ت فردی ، اجتما عی ، دنيوی و ا خروی  فرا وانی به دنبا ل دارد. در باره ي آثار نماز تحقيقات و مطالعات بسياري انجام گرفته است و علاقمندان ا ز زوايا و جهات گوناگوني نماز را مورد بررسي قرار دادند. هرچه بيشتر در باره ي نماز مطالعه مي شود اسرار و رموزي بيشتري از آن آشكار مي شود. اين هديه ي ارزشمند الهي ، معدني تمام نشدني ا ست كه مي تواند همه ي بندگان خدا و مخلوقات خداوند رحمان را بهره مند و سيراب گرداند. بي شك در باره ي نماز و تاثيرات آن ، تاكنون تحقيقات بيشماري انجام شده است اما هيچكدام تكراري نيست بلكه هر كدام تازگي خود را دارد و بينش جديدي در باره ي نماز عرضه مي دارد و رازي جديد از نماز و بركات و خيرات آن ارائه مي دهد . اميدوارم كه توانسته باشم در اين مقاله ي مختصر ذره ايي از درياي بيكران تاثيرات اجتماعي نماز را معرفي كرده باشم. در اين راستا به پا ره ای ا ز آ ثار ا جتما عی آن ا شاره می شود.

1 – نظم و ا نضبا ط
    يکی ا ز ارکا ن مهم هر جا معه ، وجود نظم و ا نضبا ط ا ست ، در سايه نظم ، زندگی ا جتما عی امکا ن پذير و ا ستمرا ر می یا بد. لازمه ی پيشرفت و موفقيت در هر کاری ، رعا يت نظم و برخوردی ا ز انضبا ط ا ست. احکا م دين مبين ا سلا م واجرای آ نها ، نوعی نظم وا نضباط دقيق را بر زندگی فرد حاکم مي كند . نما ز روح نظم و انضبا ط را در فرد ايجاد مي كند و پا يداری در آ ن ، ا ين روح را در او درونی و نها دینه می کند. هرمسلما ن با يد در روز ، پنج نوبت نما ز درزما ن معين ا قامه نمايد ، اقا مه ی نماز با رعا يت ترتيب وتوا لی منظمی، عملی می شود. درنما زجما عت ، تشکيل صفوف منظم وهما هنگی نمازگرا ن در مراحل مختلف نماز، نيز ا ز نظم و قاعده ی خاصی تبعيت می شود. نما ز اول وقت نيز بسيار سفا رش شده است و برای آ ن فضيلت زيادی قا ئل   شده اند. هر مسلمان با يد ا و قا ت نما ز را بشناسد ، نما ز خودرا در وقت معین بخواند و اين اعما ل درهر روز تکرا رمی شود.
 ا مير مومنا ن حضرت علی (ع ) می فرمايد:
   « ا نسا ن با ا يما ن بايد شبانه روز خود را به سه قسم تقسيم کند زمانی برای   نيا يش وعبادت ، زمانی برای تامين هزينه های زندگی و زمانی را برای  واداشتن نفس به لذت هايی که حلا ل و ما يه ی زيبا يی ا ست.»( نهج البلاغه ، حديث شماره ي 396 ، ص 1014)
   ا ين موضوعا ت نه تنها ارزش وقت و زما ن را به مومنان يا د آ وری می کند، بلکه تمرين وقت شناسی ونظم است.ا قا مه ی نمازبه ا شخا ص درس ا نضبا ط می دهد. شخصی که خود را مقيد می کند در روز سه يا پنج نوبت درزما ن مشخص و محدود  به ا قا مه ی نما ز بپردا زد  وا عتقاد دا شته باشد هرچه به اول وقت نزديکتر با شد ، فضيلتش بيشتر ا ست ، شخص منظمی خواهد شد که نظم و انضبا ط در ا و به عا دتی پايدار تبديل شده ا ست که او را وا می دارد تا در  سا ير کارها  و امور نيز منظم  با شد.
 
2 – وحد ت و همدلی
   در ا سـلا م نما ز جما عت بسيا ر سفارش و مورد تا کـيد  قرا ر گرفته ا ست ، يکی ا ز آ ثا ر نمازهای جماعت ، نزديک شدن دلهای مومنا ن به يکديگر ا ست. وقتی مسلما نا ن در نما ز جماعت
حا ضر می شوند، يکديگر را می شنا سند ، با هم آ شنا می شوند ، دوستی و صميميت  ميان آ نها پديد می آ يد ، با هم ا نس می گيرند و مهر ومحبت در ميا ن آ نا ن بوجود می آ يد. روح اخوت و برا دری در ميا ن آ نها شکل می گيرد. وقتی نما ز گزا ران  در صفوف به هم فشرده ی نما ز، صرف نظر از اين که از چه طبقه و صنفی می با شند ، شا نه به شانه در کنار هم قرا ر می گيرند و اعما ل هما هنگی ا نجا م می دهند و هد ف مشترکی را دنبا ل می کنند ، همه يک قبله دارند ، سخنا ن  وا حدی بر زبا ن جاری می کنند ، دست برادری به هم می دهند وبرای هم دعا می کنند و اطمينان دارند که خدا وند به اجتما ع آ نا ن خير و برکت می دهد وبا آ نا ن همرا ه است ، يگانگی و اتحاد ، همدلی و يک رنگی و برا دری و برا بری  ميا ن آ نا ن ا ستوار می شود.  خداوند کريم در سوره ی توبه آ يه ی 11 يکی ا زشروط برا درايما نی شدن را نماز می دا ند و  می فرما ید:
       « فَاِ ن تا بُوا و اَ قا مُوا الصَّلوة وَا تَوُا الزَّکوةَ فَاِ خوانُکُم فِی الدّينِ »
ا ين آ يه بيا ن می دارد که اقا مه ی نما ز به برا دری مسلما نان می انجا مد زيرا با نما ز ا ست که مسلما نان معا نی مشترک فرا وا نی پيدا می کنند.
 
 3 – مرد مداری
   در نماز نه تنها پرودگا ر را بزرگ می شماريم و بر درگاهش رکوع وسجده می کنيم بلکه بندگا ن ا و را به تبعيت از خودش که می فرما يد « وَ لَقَد کَرَّمنا بَنی آ دَم »  مورد احترا م و تکريم قرا ر  می دهيم ا ما م صا دق ( ع ) می فرما يد:
  « کسی که دين خدا را بزرگ دارد ، حق برا درا ن دينی ا ش را بزرگ می دارد و آ ن که دين خود را سبک می شمارد برادرا ن خود را خوا ر می دا رد. »( راشدی، 1381: 348)
    در جای جای  نماز تکريم ا نسا نها نهفته ا ست در« سوره حمد» خدا را از آ ن جهت ستا يش  می کنيم که پروردگار جها نيا ن ا ست « اَلحَمدُ للهِ رَبَّ العَا لَمين » . با ا ينکه فرد نما ز می خواند ولی بسياری ا ز ا فعال ما نند « نَعبُدُ » ، « نَستَعين » ، « اِ هدِنا »  به صورت جمع به کار برده    می شود. در قنوت مردما ن را دعا می کنيم و در سلام نماز ضماير و صيغه ها ی جمع ما نند « عَلَینا » ، « عِباد » ، « صا لِحين » و « عَلَيکُم » را به کار می بريم.
       در اسلام نما زجما عت يعنی به همراه مردم ديگر نماز خواندن ، بسیار فضيلت ، ثواب  و ارزش  دارد و مورد تا کيد قرار گرفته ا ست وبرخی نمازها مانند نما زجمعه را فقط می توان با جما عت خواند. وقتی ما می پذيريم که در کنار ديگرا ن نماز جما عت بر پا کنيم اين معنی را    می رساند که برای ديگرا ن ارزش و احترا م قا ئل هستيم.
خداوند بزرگ در سوره ی فتح آ يه ی 28و29 در خصوص ويژگيهای مومنان می فرمايد:
   « مومنا ن کسا نی هستند که با کا فران سخت وخشن ودر ميان خود نرم ومهربان هستند با   يکديگر رکوع وسجود می کنند و فضل وا حسان خدا می جويند وخشنودی او طلب می کنند.»
 اما م علی ( ع ) می فرمايد:
    « شيعيا ن ما را با د و خصلت بيازمائيد ، وقت نماز را حفظ می کنند وبا برا درا ن دينی خود همدردی و موا سا ت دارند.»( .»(ناطقی ،1381  :  36)
همچنين در سوره ی بقره آ يه ی 84 آ مده ا ست:
                   « با مردم سخن نيک بگوييد و نما ز را بپا داريد.»
در روا يا ت و ا حاد يث همچنين آ مده ا ست اگر بين دو مسلمان کدورت پيش آ يد و با هم قهر کنند ورابطه عا طفی و ا نسا نی آ نها قطع گردد نماز آنها اشکا ل دارد.در اين آيات و حديث ، داشتن رابطه ی خوب با مردم در کنار نماز  ، نشا نه ی مومنا ن و شيعيا ن ذکر گرديده است و نما ز ، مردمداری ، مهربا نی وهمدردی با مردم ، مکمل يکديگر معرفی شده اند.
 
4 – کنترل ا جتماعی
  هرجا معه برای اينکه اعضا يش ا ز هنجارها وقوا نين آ ن پيروی کنند ، اهرمها و مکانيزم های دارد که به آ ن کنترل ا جتماعی می گويند. در جا معه ی دينی ودر بين ديندارا ن نيز مکانيزم های وجود دارد که ا فرا د را ا زهنجار شکنی ، قانون گريزی ، کجروی و فسق و فجور باز می دارد. يکی از اين راهها نماز است و نماز ياد خداست « اَ قِمِ الصَّلوةَ لِذِکری » وکسی که به ياد خدا ست گرد معصيت وگناه نمی رود. نما زگزارعالم را محضر خدا می داند و خداوند را هميشه شاهد و ناظر بر اعمال خود می داند وا طمينا ن داردکه پس ا زمرگ با يد پاسخگوی تمام اعما ل خوب وبد خود( ولو کوچک به ا ندازه ی دانه ی خردل ) با شد. ا ين انسا ن هيچگاه خطا نخواهد کرد زيرا اعتقاداتش او را ا ز گناه و خطا با ز می دارد. قرآن کريم در سوره ی عنکبوت آ يه ی 45  می فرما يد:
                 « اِنَّ الصَّلوةَ تَنهی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنکَر»
                به راستی که نما ز ا نسا ن را از گنا هان کبيره و اعما ل نا پسند بازمی دارد.

ا قبا ل لاهوری در اين را بطه می گويد:
           لا اله با شد صدف ، گوهر نما ز                     قلب مسلم را حج ا صغر نما ز
          در کف مسلم مثا ل خنجر ا ست                      قا تل فحشا ونهی ا ز منکر ا ست
 
ا ما م رضا ( ع ) در حکمت نما ز جما عت می فرما يد:
             « نما ز را برای با زدا شتن ا ز بسياری ا ز معصيت ها، خدای عز وجل مقررکرده اند.»(راشدی ، 1381: 256)
 
     کسی که نما ز می خواند نبا يد لباسش غصبی با شد ، ا ز ما ل حرا م تهيه نشده با شد ، غذايش نيز پا ک و سا لم با شد در حديث آ مده است ا گر کسی مشروبا ت الکلی مصرف کند، تا چهل روز نمازش قبول نيست. بنا بر اين گرايش به نماز وا قا مه ی آن سبب می شود تا نما زگزا ر برای اينکه نمازش مقبول بيفتد ،از انجام امور حرام پرهيز مي کند و حقوق ديگران را مراعات می کند. پيامبر خدا ( ص ) می فرما يد:
« کسی که يک لقمه ا ز حرا م بخورد ، تا چهل شب نما زش قبول نيست و دعايش  مستجا ب نمی شود.»(ناطقی ،1381  :  283)
  در قرآن کريم سوره ی هود آ يه ی 114 درباره ی نقش نما ز در از بين بردن بديها آ مده  است:  « نما ز را در د و طرف روز و نیز در ساعات تاریکی شب بر پا دارید البته نیکو کاری های شما ، بدکاری هایتان را نابود می سازد و این نماز یاد آوری است برای اهل ذکر .»
نمازنه تنها نقش بازدارنده ای دارد بلکه قرآ ن کريم ترک آن را زمينه ی گرا يش به همه ی مفا سد می داند ومی فرما يد:
        « بعد ا زا نبياء گروهی جا نشين آ نها شدند که نما زرا ضايع کردند و از شهوا ت پيروی کردند.»( سوره ي مريم ، آ يه ي 59)

  5 - خوش بينی واميد به آينده
      يکی ا ز نتا يج و برکا ت نما ز اين ا ست که به فرد اميد می دهد ، وی را به آينده خوشبين   می کند. زيرا اطمينا ن دارد که نماز بديهايش را از بين می برد وحسنه ای است که پاداش الهی را به دنبا ل دار د. نما ز ياد خداست و کسی که به ياد خدا با شد، خدا نيز به ياد او خواهد بود. خداوند بزرگ درباره ی کسانی که نما ز بپا می دارند ، می فرما يد:
   « کسا نی که کتا ب خدا را تلا وت می کنند ونما ز را بپا دا شته و ا ز آ نچه به آ نا ن روزی داده ايم ، در نها ن و آ شکار انفا ق می کنند به تجارتی امید بسته اند که هرگز تباه نخواهد  شد.»( سوره ي فاطر، آيه ي 59)
 در سوره ی نمل آ يه ی 40 نيز آ مده ا ست :
           « هرکس شکر و سپاس نعمت های خدا را گزارد در حقیقت به نفع خويش سپاسگزاری کرده  ا ست. »
   
6 – آ را مش و امنيت
     نماز با عث پاکی روح و تهذيب نفس می شود و نما زی که با خضوع ، خشوع ، معرفت و  ا خلاص بر پا شود به نمازگزار اعتماد به نفس وعزت نفس می دهد. ا ين ا نسا ن به خا طر ايمانی که دارد ، سبک بال است ، تعلق خاطر و وابستگی دنيايی ندارد ، حوا دث تلخ و شيرين را می پذيرد و برای آ نها تحليل منطقی دارد. وقتی ا نسا ن به ياد خداست ، سر تعظيم در مقابل غير خدا فرود نمی آورد، فقط به خدا توکل می کند ، وهر چيزی  به غير ا ز خدا ، در نظرش کوچک و کم ا رزش است ، روا نش زلال ، صاف و روشن ا ست ، چون ا ز بديها دوری می کند ، آسوده خاطر و ايمن  ا ست. ياد خدا روح و روا نش را به آ را مش می رساند و نگران مواخذه و حساب و کتا ب نيست. خداوند سبحان در سوره ی رعد آيه ی 28 می فرماید:
             « اَلا بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنَّ القُلُوب »
             ياد خدا آ رامش بخش دلها ست.  
همچنين در سوره ی معا رج آ يه ی 19 تا 23 آمده ا ست:
      « هما نا ا نسا ن مخلوقی طبعا سخت ، حريص و بی صبر ا ست و چون شر و زيا نی به او  رسد ، سخت بی قراری کند و چون مالی با او رسد بخل ورزد ومنع ا حسا ن نمايد مگر نمازگزارا ن کسا نيکه دايم در نماز  و طاعت خدا عمر گذرانند»
 
ا ما م علی ( ع ) نيز می فرما يد:
         « ياد خدا ، روشنايی سينه ها و آ را مش دلهاست.»(راشدی ، 1381: 66)
همچنين می فر ما يد:
             « يا د خدا داروی انواع بيماريهای روانها ست. »( همان :70)
     نما زگزار نه تنها خود به وا سطه ی ا رتبا ط دايمی با خدا ، احساس آ را مش و قدرت می کند، بلکه برا ی حفظ ا ين ارتباط  ، بهره مندی دايمی از بركات نما ز وحسنا ت وجلب رضايت خداوند سبحان ، دايما مراقب اعمال و رفتار خود ا ست که مبادا کاری کند که بندگی ا ش زير سوا ل رود و اعما ل نيکش ا ز بين برود ، ا يمانش سست گردد و ا زخدا دور شود. بنابرا ين به جد تلا ش می کند ، حقوق ديگرا ن را محترم بشمارد ، مردم را آ زا ر و اذيت نمی کند ، ا ز کارهای حرا م و    نا پسند دوری می نما يد و همه ی ا نسا نها برا یش قا بل احترام و برابر هستند. اين ا نسا ن   اما نتدار ، درستکار و قا بل اطمینا ن ا ست ، ا فرا د و جامعه ا ز ا و ا حسا س ايمنی دارند و او نه تنها گزند و آسيبی به جا معه نمی رساند بلکه وجود ا و در جا معه آ رامش بخش ا ست و به  برقراری  امنيت و آ را مش در جا معه کمک می کند. نمازگزار در پايان نمازش می گويد « اَلسَّلا مُ عَلَينا وَعَلی عِبادِ اللهِ الصّالِحين » يعنی سلا متی و عا فيت را برای مسلما نان و بندگان صا لح خداوند ، آرزو می کند. اما م صادق ( ع ) می فرماید:   « سلام دادن در آ خر هر نماز ، موجب امنیت و امان دردنیا و آخرت ا ست.»(راشدی ، 1381 :377)
بنا برين نماز گزار موجب رحمت ، سلامت ، امنيت و امانت در جا معه ا ست.
        
7 – آ با دا نی و تکا مل فرد و جا معه
    نماز يکی ا زعوامل موثر در رشد وتعا لی فرد و جامعه می با شد. ا قا مه ی صحيح نما ز ومورد قبول خدا قرار گر فتن آ ن ، مستلزم رعا يت ا موری مانند نظا فت و شتشوی بدن ، حلا ل بودن طعا م ،خوراک ونوشيد نی ، غصبی نبودن وحلا ل بودن لبا س نما زگزا رو  مکان عبا د ت و پرهيز  از بسياری از امور و کارهای حرام و اهتما م به ا نجا م ا مور پسنديده و نيک ا ست. توجه و رعا يت  اين موارد، نه تنها به رشد وتعالی فرد می ا نجا مد بلکه به توسعه وپيشرفت جامعه نيز کمک  می کند. رسول خدا (ص) می فرما يد:
            « نما ز معرا ج مومن ا ست.»(همان :202)
پيامبر اکرم ( ص) سه صفت وعمل را سبب بالا رفتن درجا ت معنوی ورشد فضايل وباعث محبوبيت  در پيشگاه خداوند می دا ند ومی فرما يد:
   « به هنگام هوا ی سرد، وضوی خوب و کا مل گرفتن ، در شور وشوق فرا رسيدن  وقت نما زبه ا نتظا رنشستن ، وحرکت به سوی ا قا مه ی نما ز جما عت وشرکت در  نما ز جما عت چه در شب و چه در روز.«( .»( ناطقی ،1381: 147 )
 
     ا قا مه ی نما زو ذکر و پرستش خدا وند رحما ن و سبحا ن ، با عث نزول رحمت خدا و فرا خی رزق و روزی می شود. خداوند رحما ن در سوره ی ابراهيم آ يه ی 7 می فرما يد:
      « ا گر شما بندگا ن ، شکرگزار نعمتها با شيد، بر نعمتهای شما می ا فزا ئيم و اگر کفرا ن نعمت کنيد ، شما را به عذا ب شديد گرفتار می كنيم. »

شاعر گويد:
              شکر نعمت ، نعمتت ا فزون کند                  کفر ، نعمت ا ز کفت بیرون کند
 
 حضرت علی ( ع ) نيز می فرما يد:
 « کسی که شکر و سپا س گزاريش زيا د با شد خير و برکتی که ا ز راه شکرگزاری به ا و می رسد زيا د خوا هد.»(  همان : 664 )
 
پيا مبر بزرگ اسلام می فرما يد :
   « رحمت خدا به ا مت نمی رسد مگرآ نکه يکديگر را دوست دا شته با شند به هم هديه   دهند در اما نت خيا نت نکنند ا ز ما ل حرا م دوری کنند مهما ن نواز با شند نما ز را  بپا دارند و زکا ت ما ل خود را بپردازند. »(همان : 284)
 
همچنين می فرما يد:
                « نماز سفره ی گسترده ی خدا در زمين ا ست.»(راشدی : 1381 :197)
   در نما زوا ژه ی رحمت بسيار به کار رفته ا ست ، سرا سر نماز سرشار از ادای واژه ی رحمت است که رحمت وبخشندگی خداوند رحمان و رحيم را به بندگان  يا د آ وری می کند که آ نا ن که کارهای نيک و حسنه ا نجا م می دهند از رحمت خدا وند ، بهره های فرا وا ن خواهند برد. چنا نکه قبلا گفته شد نما ز سلامتی ، بهد ا شت ، آرامش ، نظم و ا نضبا ط ، اميد وامنيت به فرد وجا معه می دهد که خود عوامل و شاخصها ی اصلی توسعه قلمدا د می شوند.جامعه ايی به توسعه ،آبادانی و تکامل خواهد رسيد که مردمش ازبهدا شت ، تندرستی ،آرامش ، اميد به آ ينده ، نظم و ا نضبا ط وامنيت برخوردار با شند. زيرا اين عوامل بستر و زمينه های لازم برای  توسعه را فرا هم می کنند.
   نمازگزار بايد اوقا ت نمازرا بشناسد. تلا ش برای آگا هی از اوقات نمازهای پنچگانه، يک کوشش عالمانه است که به دنبا ل آ ن روحيه و فعاليتهای علمی در جا معه شکل می گيرد. پيامبر اسلام  ( ص ) می فرمايد:
  « هيچ بنده ای نیست که به ا وقا ت نماز و شناخت مواضع خورشيد ، اهتمام کند،  مگر آ ن که را حت را هنگا م مرگ وجدايی از غم و ا ندوه و رهايی از عذاب  آ تش را برا يش ضما نت می کنم. روزگاری شبا نهای ا شترا ن بوديم و ا مروز  ديده با نهای خورشيديم. »(همان :426)
    جا معه ايی که مردم آ ن به علم و تحقيق تمايل نشا ن دهند و از تفکر و  روحيه ی علمی برخوردار شوند، قله های کما ل ، پيشرفت و توسعه را به آ سانی فتح خواهند کرد و نمازمسلمانا ن را وا می دارد تا برای اقامه ی صحيح نماز به تحقيق و مطالعه بپردا زند.
                
8 – تشکيل خانوا ده و ا ستحکا م آن
 
     درا سلا م به ا زدواج و تشکيل خانواده بسيار اهميت داده شده وا زآ ن به عنوان محبوب ترين بنا نزد خدا و سنت پيامبر ياد شده ا ست. رسول گرا می( ص)ا زدواج نکردن را  د وری ا ز سنت خويش می داند. دين مبين ا سلام  برای انتخاب همسر معيارهايی قائل است ا ز جمله تقوی ، پرهيزگاری و ا قا مه ی نماز. در ا سلام سفارش شده ا ست اگر کسی ا هل مسجد وجما عت نيست و عملا به عبا دت ونماز بدون عذر پشت پا می زند، اورا به عنوا ن همسر خوب انتخا ب نکنيد . و اگر شخص ديندار و با تقوايی به خواستگاری آ مد به ا و زن بدهيد.اسلام برای نماز و عبادت ا فراد متاهل ارزش و فضيلت بيشتری قائل ا ست. معتقد ا ست با  ازدواج دين کامل می شود و ا فرا د بهترمی توانند به کارهای نيک و پسنديده اقدام کنند و خود را  ا ز گناه و منکرا ت با ز دارندا ما م صا دق ( ع) می فرمايد:
      « د و رکعت نمازی که متاهل بجای آ ورد ، برتر ا ز هفتا د رکعت نما زا ست که فرد مجرد  بپا دارد.»(نجفی ، 1365 :29)
  بنا برا ين نما زگزارا ن برا ی اينکه با نما ز خود فضيلت و ثواب بيشتری کسب کنند ،از سنت رسول الله پيروی کرده با شند ، بديها و گناهان خود را ا زبين ببرند ، خود را ا ز پليدیها و منکرا ت با زدارند و ايمان بيشتری کسب کنند ؛ ا زدواج می کنند وتشکيل خا نوا ده می دهند.
    ا زطرفی ا گر ا نسا ن تقوی و پرهيزگاری را پيشه ی خود سا زد و اهل نماز با شد، خود را مقيد ومتعهد می داند که ا زبديها ، ا نحرا فا ت وا مور حرام  دوری گزیند. بعلاوه نما ز انسا ن را ا زفحشاء و منکرا ت با زمی دارد و چون بهترين و بزرگ ترين ذکر و ياد خدا می با شد، به ا نسا ن آرامش و اطمينا ن می دهد. ا ين مسائل به ا ستحکا م خا نواده کمک  می کند، خا نواده را بيمه می کند وآ رامش را برای خا نوا ده به ارمغا ن می آ ورد. تحقيقا ت نشا ن می دهد، بی بند وباری ، عدم پا يبندی به موازين ا خلا قی ، معا شرتهای ناسالم و غير شرعی ، بی عفتی و فسا د ا خلا قی ، عوا ملی هستند که بنياد خانواده را سست وبه فروپاشی آن و جدايی و طلا ق کمک می کند.
    يکی ديگر از عواملی که سبب دوام و بقای کانون گرم خانواده می باشد ، خوش رفتاری ومحبت به زن وفرزندان ا ست که ا سلام سفارش بسیاری در اين زمينه کرده ا ست رسول خدا (ص) می فرمايد:
       « بهترين شما آ نها يی هستند که برای زنا ن خود بهترند ومن بهترين شما هستم در باره ی همسرا ن خودم.»(مظاهری ،1364 : 135)
در حديث ديگری آ مده است:
     « هرکس که محبتش به همسر خود بیشتر با شد ا يما نش به خداوند زيادتر ا ست.»(مظاهری ،  1364 :135)
در حديثی ديگر آ مده ا ست :
 « ا گر ميا ن زن و شوهر کدورت با شد يا يکديگر را بيا زارند و بد زبانی کنند،  نما ز هيچ کدام پذيرفته نیست.»( قرائتی ،1382: 62)
         
  بررسی آيات شريف قرآن ، ا حاديث و متون ا سلامی نشا ن می دهد که در فرهنگ اسلا می نماز و ا زدواج هر دو بنا يی محبوب ، آ را م بخش و تسکين دهنده ، نور وپا ک و ترک آ نها موجب گرفتاری در آ تش جهنم خواهد شد.

   9 – جلوگيری ا ز انحطا ط فرد و جا معه
     نماز می توا ند از سقوط و ا نحطاط فرد وجا معه جلوگيری کند و وسیله محو گناهان و ا ز بين رفتن بديها و در نتيجه مانع ا ز سقوط فرد وجامعه گردد. در قرآ ن کريم سوره ی هود آ يه ی 114 آ مده ا ست:
              « هما نا کارهای نيک ، گناهان را محو و از بين می برد.»
پيا مبر ا سلا م (ص) می فرما يد:   « گنا هانی که ميان دو نما ز وا قع شود، مورد عفو قرا رمی گيرد.»(قرائتی ،1374: 66)
اما م علی ( ع) نيز می فرما يد:
             « ا گر بعد ا ز گناه ، دو رکعت نما زخوانده و ا ز خداوند ، عا فيت درخوا ست  شود، ا ثر آ ن گناه محومی شود.»(همان: 66)
ا ما م جعفر صادق (ع) نيز می فرما يد:
            « ا گر مومن تصميم به گناه  ونا فرمانی خد بگيرد ، ا ز رزق وروزی محروم می شود.»(ناطقی ،1381:54)
    ترک نماز محروميت ا ز رحمت خدا وتنگی معيشت و به دنبا ل آ ن فقر و ذلت ا ست.نما ز مرز ميا ن کفر و ايما ن ا ست وترک نمازبه منزله دا خل در کفر ا ست و سر ا نجا م کفر ، آتش ، سقوط و ا نحطاط ا ست. خداوند رحما ن  در سوره ی حج آ يه ی 19 می فرما يد:
          « آيا نمی بينی که هر کس وهرچه در آ سما ن و زمين ا ست وخورشيد، ماه ، ستارگان ، کوهها، درختان ، جنبدگان وبسياری ا ز مردما ن خدا را می پرستندو برايش سجده   می کنند؟ وبسيارند کسانی که به خا طر عدم نيا يش و پرستش پروردگار، عذا ب بر آ نا ن   ثا بت شده ا ست وهر که را که خدا خوا رکند، هيچ ا کرا م کننده وعزت بخشنده ای برا يش   نيست.»
 نمازهما نند دژی ا ست که ا نسا ن را ا ز فحشاء ومنکرا ت با زمی دارد وراه ورود شيطا ن را مسدود می کند و با عث مصونيت فرد می شود امير مومنا ن ( ع ) می فرمايد:
           «  نما ز شيطا ن را سيه روی می کند.» (راشدی ، 1381:508)
 
    ترک نما ز  به ويژه نماز جمعه و جماعت باعث دوری ا ز مسلما نا ن وتفرقه و پراکندگی می شود وتفرقه می تواند به سقوط وا نحطاط بينجا مد. پيا مبر ا کرم (ص) می فر ما يد:
          «  وبدا نيد که به تحقيق خدای ، تعالی ، نما ز جمعه را در همين جا که ايستاده دام  ودر همين روز و در همين ماه و از همين سال تا روز قيامت بر شما فرض کرده  ا ست. پس هرکه آ ن را در حيا ت يا د ر مما ت من از روی ا ستخفا ف يا ا نکار آ ن را ترک کند، خدا پر يشانی و پراکندگی اش را فرا هم آ ورد و در کا رش  بر کت ننهد.»(همان:514)
خدا وند کريم در سوره ی انفا ل آيه ی 46 دربا ره ی سرا نجا م اختلاف وتفرقه می فرما يد:
               «  بايکديگر تنا زع نکنيد که نزا ع سستی می آ ورد وسستی شما را زا يل می کند.»
 
     بی بندو باری ، اختلا ف و نزاع ، ظلم و بی عدا لتی ، فسق و فجور، افراط وتفريط ، عواملی هستند كه موجبات ا ضمحلال ،سقوط وانحطا ط فرد و جا معه را فراهم می سا زند هيچ نما زگزاری به ا ين امور مبادرت نمی کند ، چنانکه پيش ا ز اين گفته شد نمازگزار برای قبولی نمازش ، خلا ف شرع ا نجا م نمی دهد ، حقوق ديگران را رعايت می کند ، برای انسا نها ارزش و ا حترام قا ئل ا ست و خد مت به بندگا ن خدا را ا رزش تلقی می کند. ا قا مه ی نما زا ين ويژگيها را در انسا ن تقویت می کند. چنين جا معه ای هيچگاه در پرتگاه سقوط قرا ر نمی گیرد و هميشه به سوی کما ل و پيشرفت حرکت می کند.

10 – احيا ء و حفظ ا رزشها و سنن پسند يده    
   يکی ا ز نتا يج برپايی نما ز احياء و حفظ وگسترش سنن الهی در روی زمين ا ست. نما زگزا ر هر روز چندين بار با خلوص نيت می خوا ند « اِهدِنا ا لصِّراطَ اَلمُستَقيم ، صِرا طَ الَّذينَ اَنعَمتَ عَلَيهِم غَیرِ ا لمَغضوبِ عَلَيهِم وَلَا الضّالّين » خدايا ما را به راه را ست هدايت  فرما ، را ه آ نا ن که به آ نها ( ا نبيا ء و ا ولياء ) ا نعا م فرمودی ، نه راه کسا نی که مورد غضب قرا ر گرفتند يا  آ نها يی که گمراه شدند. نما ز گزا ر بهترين ا رزشها ، آ دا ب ، راه و رسم زندگی را ا ز خدا طلب می کند. در قنوت ودعا ی خود بهترين ها را  نيز برای همنوعا ن وبند گا ن خدا آ رزو می کند و در سلا م پا يا ن نما ز به بند گا ن صا لح خدا درود و سلا م می فرستد. نما ز گزا رنظا فت ، پا کيزگی و بهدا شت را پيشه ی خود می کند ، حلا ل ترين و پا ک ترين غذا ها و نوشيدنی ها را مصر ف   می کند ، با بهترین ، پا ک ترين وحلال ترين  لباس وزيباترين وجه به ملاقا ت خدای خود می رود. برای سربلندی در پيشگاه حضرت حق گرد ا مور حرا م نمی رود و تلاش می کند که کارهای  شا يسته و پسند يده ا نجام دهد و فضايل بيشتری کسب نمايد. همه ی اين نکات احيا ء ، گسترش و حفظ ارزشها و سنن پسنديده ی ا نسانی و متعالی را به دنبا ل دا رد.
              
11 – مقا بله با سختيها ومشکلات
    خدا وند سبحا ن يکی ا ز راههای مقابله با مشکلا ت ، سختيها وشدائد را پناه بردن به نما ز و صبر و برد باری می دا ند و می فر ما يد:
         « ا ز صبر و نماز کمک بگيريد.»( سوره ي بقره ، آيه ي 45   )
 
   نما ز ا نسا ن را متوجه خدا و قدر ت لا يزا ل وی می کند که هيچ قدرتی برتر ا زا و نيست و هر چه اراده کند و بخواهد هما ن می شود. نما ز گزار وقتی به خدا فکر می کند که مشيت همه ی ا مور در دست توا نمند ا و می با شد و خا لق همه ی مخلو قا ت ا ست و از نيا ز و خوا سته ی تما م مو جو دا ت آگاهی دارد و به همه ی ا نسا نها لطف و عنايت دار د ، در موا جهه ی با سختيها ،   آرام می گيرد و برای تما م حوا دث تلخ و شيرين زندگی توجيه منطقی دارد و می گويد  « هرچه از دوست ر سد ، نيکوست » و  وقتی مصيبتی بر وی نا زل آيد ، گو يد « اِنّا لِلّه وَ اِنّا اِلَيهِ راجِعُو ن »
 
12 – حق طلبی و عدا لت خوا هی
     نما ز گزار هنگا می که می خوا ند « ايّا کَ نَعبُدُ وَ ايّا کَ نَستَعين »  خدا يا تنها ترا  می پرستم و ا ز تو ياری و مدد می خواهم ، خود را وام دار کسی نمی دا ند و  وقتی « لا اِ لهَ اِلَّا الله » را سر می دهد، يعنی دست رد به غير خدا زده ا ست وفقط خدا را با لا تر و برزگ تر می دا ند وهيچکس وهيچ چيز را همتا ی وی نمی داند. ا ين ا نسا ن می آموزد که هميشه طرفدا ر حق و  طالب عدالت با شد. برا ی وی رعا يت  احترا م ، شا ن و حقوق ديگران  واجب و گاهی مقدم بر خود می با شد. و ا گر چنين نکند عبادتش مقبول حضرت حق قرار نمی گيرد.
 در نمازهای جماعت ، يکی از شرا يط ا ما م ، عا دل بودن وی ا ست و ا گر اما م عادل نبا شد ، نما ز دارای ا شکال و ا يرا د  است. يعنی نما ز گزا را ن در نماز درس عدالت طلبی می آ موزند. و   یا د می گيرند که عدالت در جا معه ی ا سلامی ، هد فی ارزشمند ا ست که حتی در رکن اصلی و ستون دين نيز به آ ن توجه شده ا ست ، پس بايد در جامعه تحقق پيدا کند كه حتي  ا نبياء الهی نيز برا ی ا قا مه ی عدل و داد مبعوث شدند.
 
             نتيجه گيري
  نورانيت نماز خير وبركات بسيار و آثار مثبت فراواني دارد. نماز تحولي عميق در فرد و جامعه ايجاد  مي كند وفرهنگي ناب و اصيل ، پويا و با نشاط توليد مي نمايد . اگر به روح واقعي نماز به همراه محتواي غني الهي آن  توجه شود و در گسترش آن ، تا مرحله ي همگاني شدن، كوشش شود ، بدون ترديد به سلامت ،  نشاط ، پويايي و رشد و تعالي فرد و جامعه خواهد انجاميد . جامعه ي آرماني نماز گزاران عاري از ظلم و بي عدالتي ، جهل و ناداني  و خودخواهي و استكبار است .اسا س اين جامعه بر مدار عدل و انصاف ، ايثار و نوعدوستي و ارزشها و سنن نيك و پسنديده است. فرهنگ متعالي نماز با تاثيرات عميقي كه در نمازگزاران بر جاي مي گذارد روح نظم و انضباط ، اميدواري و خوش بيني ، خير خواهي و نوعدوستي ، حق طلبي و عدالت محوري و قانونمندي و پرهيز از حرام و گناه  ، را در آنان ايجاد مي كند. در نتيجه،  خود سازي افراد ، به توسعه و آ باداني جامعه منجر مي شود . جامعه ايي كه اعضاي آن از اخلاق ،  افكارونگرشي مثبت ، مطلوب و سازنده برخوردار مي با شند همواره در مسير تكامل و توسعه گام بر مي دارد و هيچگاه سقوط و انحطاط را تجربه نخواهد كرد.